Trẻ tăng động là gì? Dấu hiệu và cách xử lý hiệu quả tại nhà cho cha mẹ

Trẻ tăng động là nhóm trẻ gặp khó khăn trong việc duy trì sự tập trung, kiểm soát hành vi và điều chỉnh cảm xúc.

Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến kết quả học tập mà còn tác động mạnh đến mối quan hệ của trẻ với bạn bè, thầy cô và chính cha mẹ.

Điều đáng lo là nhiều phụ huynh vẫn nhầm lẫn giữa “hiếu động bình thường” và “tăng động bệnh lý”, khiến việc can thiệp bị chậm trễ.

Bài viết này sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ đặc điểm của trẻ tăng động, phân biệt đúng, và nắm được các cách hỗ trợ con hiệu quả tại nhà – để mỗi ngày bên con không còn là cuộc chiến, mà là hành trình cùng nhau trưởng thành.

I. Hiểu đúng về trẻ tăng động

“Trẻ tăng động” hay rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là một dạng rối loạn phát triển thần kinh khiến trẻ gặp khó khăn trong việc duy trì sự tập trung, kiểm soát hành vi và điều tiết cảm xúc.
Tỷ lệ trẻ mắc ADHD ước tính khoảng 5–8% dân số học đường. Bệnh không phải do cha mẹ nuông chiều hay trẻ “hư”, mà do não bộ con phát triển và hoạt động khác biệt.

Trẻ tăng động thường có ba nhóm biểu hiện chính:

• Giảm khả năng chú ý: Không duy trì được sự tập trung, dễ bị xao nhãng, hay quên đồ dùng học tập.

• Tăng hoạt động: Luôn cử động, chạy nhảy, khó ngồi yên.

• Hành vi bốc đồng: Trả lời khi chưa được hỏi, chen ngang, nóng nảy, dễ nổi giận.

Dưới góc nhìn khoa học, trẻ tăng động có những khác biệt trong hoạt động của hệ thần kinh.
Nhưng dưới góc nhìn của OM’E Việt Nam, điều chữa lành mạnh mẽ nhất vẫn là tình yêu thương và sự đồng hành kiên trì của cha mẹ – bởi chính cha mẹ là “người trị liệu” đầu tiên trong cuộc đời con.

II. Nguyên nhân và cơ chế hình thành

Các nhà khoa học cho rằng trẻ tăng động chịu ảnh hưởng bởi sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh (dopamine, norepinephrine) – vốn liên quan đến khả năng chú ý và tự kiểm soát.
Một số yếu tố khác có thể góp phần:

• Di truyền (nếu cha mẹ từng mắc ADHD, khả năng con bị cao hơn 4–6 lần).

• Trẻ sinh non, nhẹ cân, thiếu oxy khi sinh.

• Môi trường áp lực, căng thẳng, ít giao tiếp tích cực.

Như vậy, đây là vấn đề sinh học – tâm lý, không phải lỗi của cha mẹ hay con. Nhận biết đúng là bước đầu tiên để hỗ trợ hiệu quả.

III. Dấu hiệu nhận biết trẻ tăng động

Phụ huynh có thể quan sát con theo 3 nhóm hành vi đặc trưng:

1. Khó tập trung và hoàn thành nhiệm vụ

• Không lắng nghe khi được gọi.

• Dễ chán, thường bỏ dở giữa chừng.

• Gặp khó khăn trong việc tổ chức bài tập hoặc công việc đơn giản.

2. Hiếu động quá mức

• Không ngồi yên khi ăn hoặc học.

• Luôn cựa quậy, nói nhiều, hay chen ngang khi người khác đang nói.

• Thích hoạt động mạnh, leo trèo, chạy nhảy cả trong không gian nhỏ.

3. Bốc đồng, dễ nổi nóng

• Phản ứng nhanh mà không suy nghĩ hậu quả.

• Dễ cáu gắt khi bị ngăn cản.

• Khó kiểm soát cảm xúc, dễ gây gổ hoặc khó hòa nhập bạn bè.

Nếu những biểu hiện này kéo dài ≥6 tháng, xuất hiện ở nhiều môi trường (nhà, lớp, xã hội), cha mẹ nên đưa trẻ đến chuyên khoa tâm lý – nhi để đánh giá ADHD.

Tìm hiểu thêm khóa học phân biệt trẻ tăng động và hiếu động

IV. Trẻ tăng động có “chữa khỏi” được không?

Theo các nghiên cứu hiện nay, tăng động không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát rất tốt bằng liệu pháp hành vi, can thiệp giáo dục, rèn luyện cảm xúc và môi trường phù hợp.
Khoảng 70–80% trẻ ADHD cải thiện rõ rệt khi được can thiệp sớm và nhất quán từ gia đình, nhà trường và chuyên gia.

V. 6 cách mà cha mẹ có thể hỗ trợ và đồng hành cùng trẻ tăng động tại nhà

1. Duy trì nền nếp ổn định mỗi ngày

Trẻ tăng động cảm thấy an toàn nhất khi có lịch sinh hoạt rõ ràng: giờ ăn, học, chơi, ngủ cố định.
Cha mẹ có thể treo một bảng thời gian biểu nhiều hình ảnh, giúp con dễ hình dung và chủ động hơn.
Khi con hoàn thành tốt, hãy khen ngợi hoặc thưởng nhỏ – đôi khi chỉ cần một lời “Con làm giỏi lắm!” cũng đủ để con vui và cố gắng hơn lần sau.

2. Giao tiếp nhẹ nhàng, ngắn gọn và rõ ràng

Khi nói chuyện, hãy cúi xuống ngang tầm mắt con, gọi tên con và nói chậm rãi.
Dùng những câu ngắn, cụ thể, ví dụ: “Con cất sách vào giá nhé” thay vì “Con dọn bàn học đi!”.
Hãy nhắc từng việc một, tránh quát mắng hay nói dài dòng – vì trẻ tăng động rất dễ bị phân tâm và căng thẳng trước giọng điệu gắt gỏng.

3. Cùng con học cách bình tĩnh lại

Khi con nóng giận, đừng vội la mắng hay tranh cãi.
Hãy giúp con có một “góc bình tĩnh” – nơi con có thể hít thở sâu, ôm gấu bông, nghe nhạc nhẹ hoặc vẽ tranh.
Khi con đã dịu lại, cha mẹ nhẹ nhàng hỏi:

“Lúc đó con thấy tức vì điều gì nhỉ?”
“Lần sau, mình thử cách khác được không?”
Những cuộc trò chuyện như vậy dạy con hiểu và gọi tên cảm xúc của mình – bước quan trọng để học cách kiểm soát hành vi.

4. Cho con được “xả năng lượng” đúng cách

Thay vì cố bắt con ngồi yên, hãy để con vận động có hướng dẫn: đá bóng, bơi lội, đạp xe, nhảy dây…
Các hoạt động thể chất giúp con giải phóng năng lượng dư thừa, tăng lưu thông máu lên não và giảm bớt hành vi bốc đồng.
Quan trọng nhất là để con được chơi an toàn, vui vẻ và cảm thấy được công nhận.

5. Dinh dưỡng và giấc ngủ – đôi bạn đồng hành của sự tập trung

Bữa ăn của trẻ tăng động nên có cá hồi, trứng, các loại hạt, rau xanh – giàu Omega-3 giúp cải thiện khả năng chú ý.
Hạn chế bánh kẹo, nước ngọt, đồ ăn chế biến sẵn, vì chúng có thể khiến trẻ thêm hiếu động.
Đừng quên cho con ngủ đủ giấc và uống đủ nước – đó là nền tảng để hệ thần kinh được nghỉ ngơi và phục hồi.

6. Cha mẹ – người huấn luyện đầu tiên của con

Trẻ tăng động học bằng quan sát và trải nghiệm nhiều hơn là nghe giảng giải.
Vì thế, thay vì nhắc nhở liên tục, cha mẹ hãy làm mẫu cho con thấy: cách xếp đồ, cách chờ đến lượt, cách nói lời xin lỗi.
Khi con làm được điều tốt, hãy công nhận ngay – đó là cách củng cố hành vi hiệu quả nhất.
Và nhớ rằng:

Mỗi đứa trẻ có nhịp phát triển riêng. So sánh con với người khác chỉ khiến con thêm áp lực.
Hãy kiên nhẫn – vì chỉ cần một chút tiến bộ mỗi ngày, con đã đi được rất xa rồi.

VI. Khi nào cần đưa con đi khám?

• Con hiếu động, mất tập trung kéo dài hơn 6 tháng.

• Hành vi ảnh hưởng đến học tập hoặc quan hệ xã hội.

• Trẻ ngủ kém, hay nổi giận hoặc có hành vi nguy hiểm (ném đồ, đánh bạn…).
  Khi đó, cha mẹ nên đưa con đến chuyên khoa tâm lý – nhi để được đánh giá bằng các thang đo ADHD chuẩn quốc tế (DSM-5) và xây dựng kế hoạch can thiệp cá nhân hóa.

Tìm hiểu khóa học điều trị trẻ tăng động chuẩn y khoa

VII. Hướng tiếp cận của OM’E Việt Nam + Kết luận

Tại OM’E Việt Nam, chúng tôi tin rằng mỗi đứa trẻ đều có năng lượng và cách biểu đạt riêng.
Thay vì cố gò ép con trở nên “ngoan” theo khuôn mẫu, hãy cùng hiểu con, lắng nghe con và hướng dẫn con phát triển đúng nhịp của mình.

Các khóa học về Sức khỏe & Tâm lý trẻ em tại OM’E được thiết kế để giúp cha mẹ:

• Nắm vững kiến thức về rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) và các vấn đề phát triển thường gặp ở trẻ.

• Biết cách xây dựng nề nếp, truyền đạt hiệu quả, rèn kỹ năng cảm xúc – xã hội cho con.

• Nhận hỗ trợ trực tiếp từ chuyên gia để cá nhân hóa kế hoạch chăm sóc và can thiệp tại nhà.

Bởi cha mẹ chính là “liều thuốc” quan trọng nhất, giúp trẻ lớn lên bình an, tự tin và hạnh phúc.
Hãy bắt đầu từ việc hiểu con – và đồng hành cùng con, mỗi ngày.

Trung tâm Đào tạo & Chăm sóc Sức khỏe OM’E Việt Nam
Địa chỉ: 116 Trần Vỹ, Phúc Diễn, Hà Nội
Hotline: 0966.000.643
Email: [email protected]
Website: https://ome.edu.vn/