Dấu Hiệu Trẻ Tăng Động: Nhận Biết Sớm Để Can Thiệp Kịp Thời

Ngày càng nhiều phụ huynh lo lắng khi thấy con khó tập trung, nói nhiều, chạy nhảy liên tục và dễ nổi nóng.
Ban đầu, ai cũng nghĩ con chỉ hiếu động hơn bạn bè, nhưng khi tình trạng kéo dài và ảnh hưởng đến học tập, cảm xúc, cha mẹ bắt đầu đặt câu hỏi: “Liệu đây có phải là dấu hiệu trẻ tăng động không?”

Thực tế, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là một trong những rối loạn phát triển thần kinh phổ biến nhất ở trẻ em.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 5–8% trẻ trong độ tuổi học đường xuất hiện các dấu hiệu trẻ tăng động ở nhiều mức độ khác nhau.
Việc nhận biết sớm dấu hiệu trẻ tăng động giúp cha mẹ can thiệp kịp thời, hỗ trợ con rèn khả năng tập trung, kiểm soát cảm xúc và phát triển hài hòa hơn.

Theo các chuyên gia tại OM’E Việt Nam, trẻ tăng động không phải là “hư” hay “thiếu giáo dục”, mà là do não bộ con hoạt động khác biệt, khiến con cần được hướng dẫn bằng phương pháp phù hợp hơn – nhẹ nhàng, kiên nhẫn và nhất quán.

I. Hiểu đúng về trẻ tăng động (ADHD là gì?)

Trẻ tăng động hay còn gọi là rối loạn tăng động giảm chú ý (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder – ADHD) là một dạng rối loạn phát triển thần kinh, được mô tả trong Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần DSM-5.
Trẻ mắc ADHD thường gặp khó khăn trong việc duy trì sự chú ý, kiểm soát hành vi và điều tiết cảm xúc phù hợp với hoàn cảnh.

Ba nhóm dấu hiệu trẻ tăng động thường gặp gồm:

1. Giảm khả năng chú ý:
Trẻ dễ bị xao nhãng, quên đồ dùng học tập, không hoàn thành nhiệm vụ. Nhiều trẻ có thể mất tập trung ngay cả khi làm việc mình yêu thích.

2. Tăng hoạt động quá mức:
Trẻ thường xuyên cử động tay chân, chạy nhảy liên tục, khó ngồi yên khi học hoặc khi ăn.
Nhiều trẻ nói nhiều, chen ngang khi người khác đang nói hoặc gây ồn trong lớp học.

3. Hành vi bốc đồng:
Trẻ thường phản ứng nhanh mà không suy nghĩ hậu quả, dễ nổi giận, vội vàng và khó chờ đợi đến lượt mình.

Những dấu hiệu trẻ tăng động thường xuất hiện trước 12 tuổi và kéo dài ít nhất 6 tháng ở từ hai môi trường trở lên (như nhà và trường).
Nếu không được nhận diện và hỗ trợ sớm, các biểu hiện này có thể ảnh hưởng đến kết quả học tập, kỹ năng xã hội và lòng tự tin của trẻ.

Theo OM’E Việt Nam, điều quan trọng nhất là quan sát hành vi của con trong thời gian dài thay vì vội vàng gán nhãn.
Khi cha mẹ hiểu rằng mỗi hành vi đều có nguyên nhân, quá trình hỗ trợ trẻ tăng động sẽ trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả và mang tính chữa lành hơn.

II. Vì sao cha mẹ cần nhận biết sớm dấu hiệu trẻ tăng động

Việc nhận biết sớm dấu hiệu trẻ tăng động có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển của con.
Khi cha mẹ hiểu rõ những biểu hiện này, con sẽ có cơ hội được can thiệp đúng lúc, đúng cách – trước khi những khó khăn về chú ý và hành vi ảnh hưởng nghiêm trọng đến học tập và cảm xúc.

Trẻ tăng động thường gặp trở ngại trong việc duy trì sự tập trung, dẫn đến việc học kém hiệu quả, dễ quên bài, làm bài không hoàn thành.
Nhiều trẻ có thể bị cô lập trong lớp học vì bị bạn bè hiểu lầm là “quá nghịch” hoặc “không biết nghe lời”.
Theo thời gian, nếu các dấu hiệu trẻ tăng động không được phát hiện và hướng dẫn sớm, trẻ có thể trở nên tự ti, thu mình hoặc phản kháng mạnh mẽ hơn với người lớn.

Ngược lại, khi cha mẹ và thầy cô nhận biết sớm, trẻ có thể được rèn luyện cách tập trung, làm việc theo trình tự và học cách kiểm soát cảm xúc của mình.
Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng can thiệp hành vi sớm giúp giảm rõ rệt các triệu chứng tăng động và cải thiện khả năng hòa nhập xã hội của trẻ.

III. 9 dấu hiệu thường gặp ở trẻ tăng động

Việc quan sát và nhận biết sớm dấu hiệu trẻ tăng động giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về những khó khăn thật sự của con.
Các biểu hiện thường không xuất hiện rời rạc mà kết hợp thành nhiều nhóm hành vi.
Dưới đây là 9 dấu hiệu cụ thể cha mẹ cần lưu ý.

1. Trẻ khó tập trung vào một việc trong thời gian dài

Dễ xao nhãng bởi tiếng động, người xung quanh hoặc đồ vật nhỏ.
Khi làm bài, trẻ nhanh chán và chuyển sang việc khác. Đây là một dấu hiệu trẻ tăng động phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng học tập.

2. Trẻ hay quên đồ dùng học tập hoặc nhiệm vụ được giao

Con để quên bút, vở, cặp hoặc không nhớ việc phải làm dù vừa được dặn.
Biểu hiện này khiến nhiều cha mẹ tưởng con “vô tâm”, nhưng thực tế là não bộ gặp khó trong việc duy trì chú ý.

3. Trẻ thường không nghe khi được gọi hoặc hướng dẫn

Dường như con “bỏ ngoài tai” lời nói của cha mẹ hoặc giáo viên, dù không có vấn đề về thính giác.
Đây là dấu hiệu trẻ tăng động đặc trưng trong nhóm giảm chú ý.

4. Trẻ luôn cử động, khó ngồi yên

Luôn rung chân, vặn người, rời chỗ ngồi dù đang trong giờ học hoặc bữa ăn.
Trẻ tăng động cảm thấy khó chịu khi phải giữ yên cơ thể quá lâu.

5. Trẻ nói nhiều và thường chen ngang khi người khác đang nói

Không đợi đến lượt, hay ngắt lời, hoặc trả lời khi câu hỏi chưa kết thúc.
Biểu hiện này thể hiện tính bốc đồng – một trong những dấu hiệu trẻ tăng động dễ nhận ra nhất.

6. Trẻ luôn tìm việc để làm, hiếu động quá mức

Ngay cả khi nghỉ ngơi, con vẫn muốn di chuyển, leo trèo, hoặc làm việc gì đó.
Trẻ khó tham gia các hoạt động cần tĩnh như đọc sách hay vẽ.

7. Trẻ dễ nổi nóng, mất bình tĩnh khi bị ngăn cản

Khi không được đáp ứng, con có thể la hét, ném đồ hoặc bật khóc dữ dội.
Sự bốc đồng khiến con khó kiểm soát cảm xúc, dẫn đến xung đột với bạn bè hoặc người lớn.

8. Trẻ hành động mà không suy nghĩ hậu quả

Leo trèo nguy hiểm, chạy băng qua đường, hay làm việc liều lĩnh chỉ vì hứng thú nhất thời.
Đây là dấu hiệu trẻ tăng động thuộc nhóm hành vi xung động – cần được giám sát kỹ để đảm bảo an toàn cho con.

9. Trẻ gặp khó khăn trong việc chờ đợi và tuân thủ quy tắc

Không kiên nhẫn khi chơi cùng bạn, dễ gây gổ vì muốn đến lượt mình ngay.
Con thường phá luật trong trò chơi hoặc không theo quy định trong lớp.

Nếu những dấu hiệu trẻ tăng động trên kéo dài từ 6 tháng trở lên và xuất hiện ở cả nhà lẫn trường học, cha mẹ nên đưa con đến chuyên khoa tâm lý – nhi để được đánh giá bằng thang đo ADHD chuẩn quốc tế.

IV. Nguyên nhân và cơ chế hình thành hành vi tăng động

Các nghiên cứu khoa học cho thấy dấu hiệu trẻ tăng động bắt nguồn từ sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh trong não, chủ yếu là dopamine và norepinephrine – hai chất ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tập trung và tự kiểm soát hành vi.

Bên cạnh yếu tố sinh học, còn có một số nguyên nhân khác:

• Di truyền: Nếu cha hoặc mẹ từng mắc ADHD, nguy cơ con bị tăng động cao hơn 4–6 lần.

• Yếu tố trước và sau sinh: Trẻ sinh non, nhẹ cân, thiếu oxy khi sinh hoặc gặp chấn thương vùng đầu có thể tăng nguy cơ mắc rối loạn này.

• Môi trường sống: Căng thẳng trong gia đình, thiếu giao tiếp tích cực hoặc tiếp xúc với thiết bị điện tử quá sớm cũng có thể làm nặng thêm các biểu hiện tăng động.

Việc hiểu rõ nguyên nhân không nhằm để đổ lỗi, mà để cha mẹ chủ động điều chỉnh môi trường và cách tương tác với con.
Khi những yếu tố xung quanh được cân bằng, các dấu hiệu trẻ tăng động sẽ dần giảm bớt, và con sẽ dễ dàng tập trung, bình tĩnh hơn trong học tập và sinh hoạt.

V. Khi nào cha mẹ nên đưa con đi thăm khám?

• Khi các dấu hiệu trẻ tăng động kéo dài hơn 6 tháng và xuất hiện ở cả nhà và trường.

• Khi hành vi tăng động ảnh hưởng đến học tập, cảm xúc hoặc quan hệ bạn bè.

• Khi trẻ có biểu hiện mất ngủ, dễ nổi nóng, hoặc hành vi nguy hiểm như ném đồ, đánh bạn.

Cha mẹ nên đưa con đến chuyên khoa tâm lý – nhi để được đánh giá bằng các thang đo ADHD chuẩn quốc tế (DSM-5).
Việc chia sẻ thông tin về hành vi của con ở cả nhà và lớp học sẽ giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán và kế hoạch can thiệp cá nhân hóa chính xác hơn.

VI. Kết luận

Tại OM’E Việt Nam, chúng tôi tin rằng mỗi đứa trẻ đều có nhịp phát triển và cách biểu đạt riêng.
Thay vì gò ép con “ngoan” theo khuôn mẫu, hãy cùng hiểu con, lắng nghe con và đồng hành đúng cách.

Các khóa học Sức khỏe & Tâm lý Trẻ em tại OM’E được thiết kế dành riêng cho cha mẹ:

• Giúp nhận biết sớm dấu hiệu trẻ tăng động và các vấn đề phát triển cảm xúc – hành vi thường gặp.

• Hướng dẫn cách thiết lập nề nếp, rèn kỹ năng tập trung, kiểm soát cảm xúc cho con.

• Nhận hỗ trợ trực tiếp từ chuyên gia để cá nhân hóa lộ trình chăm sóc và can thiệp tại nhà.

Cha mẹ chính là “liều thuốc” quan trọng nhất giúp con lớn lên bình an, tự tin và hạnh phúc.
Hãy bắt đầu từ việc hiểu con – và đồng hành cùng con, mỗi ngày.

Trung tâm Đào tạo & Chăm sóc Sức khỏe OM’E Việt Nam
Địa chỉ: 116 Trần Vỹ, Phúc Diễn, Hà Nội
Hotline: 0966.000.643
Email: [email protected]
Website: https://ome.edu.vn/