Rối loạn phát triển phổ tự kỷ là gì?

Rối loạn phát triển phổ tự kỷ là gì? Đây là câu hỏi mà hàng ngàn phụ huynh đặt ra khi đối diện với những khác biệt trong hành vi và giao tiếp của con mình. Rối loạn phát triển phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) là một rối loạn thần kinh phát triển phức tạp, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Việc hiểu rõ bản chất của rối loạn, nhận diện bé rối loạn phổ tự kỷ ngay từ nhỏ, và biết được bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất đối với mọi gia đình.

Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện, giải đáp thấu đáo rối loạn phát triển phổ tự kỷ là gì, phân tích các mức độ rối loạn phổ tự kỷ và đưa ra lộ trình can thiệp dựa trên các bằng chứng khoa học, giúp bạn đồng hành hiệu quả cùng con.

1. Rối Loạn Phát Triển Phổ Tự Kỷ Là Gì?

>> XEM THÊM: Khóa học đánh giá trẻ rối loạn phổ tự kỷ và phương pháp can thiệp trọng tâm

Rối loạn phát triển phổ tự kỷ là gì? ASD là một tình trạng phát triển thần kinh kéo dài suốt đời, được đặc trưng bởi những suy giảm dai dẳng trong giao tiếp xã hội và tương tác xã hội, cùng với những khuôn mẫu hành vi, sở thích hoặc hoạt động bị hạn chế và lặp lại.

Thuật ngữ “phổ” (Spectrum) được sử dụng để nhấn mạnh rằng ASD là một phạm vi rộng lớn. Hai trẻ mắc rối loạn phát triển phổ tự kỷ có thể có những đặc điểm, mức độ nghiêm trọng và nhu cầu hỗ trợ hoàn toàn khác nhau. Điều này khiến việc nhận diện bé rối loạn phổ tự kỷ trở nên thách thức nếu chỉ dựa vào một hoặc hai đặc điểm đơn lẻ.

• Ngôn ngữ và Giao tiếp Xã hội: Đây là lĩnh vực suy giảm cốt lõi. Trẻ gặp khó khăn trong việc bắt đầu hoặc duy trì cuộc trò chuyện, khó hiểu các tín hiệu phi ngôn ngữ (như nét mặt, cử chỉ), và khó phát triển các mối quan hệ bạn bè phù hợp với lứa tuổi.
• Hành vi và Sở thích Lặp lại: Thường xuyên thực hiện các hành vi tự kích thích (stimming) như vỗ tay, lắc lư. Có sở thích hoặc mối quan tâm quá mức, tập trung hẹp vào một chủ đề hoặc đồ vật cụ thể (ví dụ: chỉ quan tâm đến bánh xe quay).

2. Bệnh Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Do Đâu?

Nhiều phụ huynh thắc mắc bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu và cách phòng tránh bệnh rối loạn phổ tự kỷ tốt nhất. Khoa học đã xác nhận ASD không phải do vắc-xin hay lỗi nuôi dạy, mà là do sự kết hợp phức tạp của các yếu tố sinh học thần kinh.

• Yếu tố Di truyền (Genetics): Đây là yếu tố được chứng minh rõ ràng nhất. Hàng trăm gen đã được xác định có khả năng liên quan đến ASD. Yếu tố di truyền không chỉ làm tăng nguy cơ mà còn xác định cách thức rối loạn phát triển phổ tự kỷ biểu hiện ở mỗi trẻ.

• Sự Khác biệt trong Cấu trúc Não bộ: Các nghiên cứu hình ảnh não bộ (MRI) cho thấy có sự khác biệt về cấu trúc và chức năng ở các vùng não liên quan đến xử lý xã hội, ngôn ngữ và cảm xúc (ví dụ: Hạch hạnh nhân, Vỏ não trước trán).

• Yếu tố Môi trường (Yếu tố rủi ro): Các yếu tố môi trường (chứ không phải nguyên nhân gây ra) có thể tương tác với khuynh hướng di truyền để làm tăng nguy cơ phát triển rối loạn. Ví dụ: tuổi tác của cha mẹ cao (đặc biệt là người cha), sinh non cực kỳ thấp cân, và tiếp xúc với một số chất độc hại trong thai kỳ.

Cách phòng tránh bệnh rối loạn phổ tự kỷ tốt nhất là tập trung vào can thiệp sớm. Can thiệp sớm giúp tối ưu hóa sự phát triển của não bộ trẻ ngay khi các kết nối thần kinh còn đang hình thành, đây là cách hiệu quả nhất để giảm thiểu các biểu hiện của rối loạn.

Việc đồng hành cùng con tại trung tâm OME sẽ giúp bạn có lộ trình rõ ràng và khoa học ngay từ những bước đánh giá đầu tiên, dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu.

3. Nhận Diện Bé Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Qua Các Mốc Phát Triển

>> XEM THÊM: Bé rối loạn phổ tự kỷ và những điều ba mẹ nên biết

Nhận diện bé rối loạn phổ tự kỷ sớm (trước 3 tuổi) là chìa khóa để đạt được kết quả can thiệp tốt nhất. Phụ huynh nên chú ý các dấu hiệu cảnh báo sau:

Thiếu hụt Giao tiếp Bằng mắt và Cử chỉ (6-12 tháng): Trẻ không giao tiếp bằng mắt (hoặc rất ít), không bập bẹ những âm thanh đa dạng, và không sử dụng cử chỉ chỉ tay hoặc vẫy tay để thu hút sự chú ý.

Chậm trễ Ngôn ngữ và Đáp ứng (12-18 tháng): Không đáp ứng khi gọi tên (cần loại trừ vấn đề thính lực), không nói được từ đơn có nghĩa. Thường xuyên nói lặp lại lời người khác (Echolalia) thay vì sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp tự phát.

Thiếu Tương tác Xã hội (18-24 tháng): Không chia sẻ niềm vui, sự thích thú (ví dụ: không đưa đồ chơi cho cha mẹ xem hoặc cười cùng), và không tham gia trò chơi tương tác qua lại (như ú òa).

Hành vi Hạn chế, Lặp lại và Giác quan: Trẻ thường xuyên thực hiện các hành vi lặp lại như xoay vòng tròn, nhìn nghiêng đồ vật, hoặc vỗ tay. Phản ứng quá mức (ví dụ: bịt tai khi có tiếng ồn nhỏ) hoặc kém mức (ví dụ: không phản ứng với đau) với các kích thích giác quan.

4. Các Mức Độ Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Theo tiêu chuẩn DSM-5, các mức độ rối loạn phổ tự kỷ được phân loại thành ba cấp độ dựa trên mức độ nghiêm trọng của sự suy giảm chức năng trong hai lĩnh vực cốt lõi (Giao tiếp xã hội và Hành vi hạn chế/lặp lại):

• Mức độ 1: Cần hỗ trợ. Trẻ có khó khăn trong việc bắt đầu các tương tác xã hội. Hành vi hạn chế, lặp lại gây cản trở sự hoạt động bình thường ở một số bối cảnh. Trẻ vẫn có thể nói các câu hoàn chỉnh, nhưng việc duy trì cuộc trò chuyện qua lại gặp khó khăn.

• Mức độ 2: Cần hỗ trợ đáng kể. Suy giảm đáng kể trong giao tiếp bằng lời nói và phi ngôn ngữ. Tần suất hành vi lặp lại rõ rệt, dễ thấy bởi người ngoài, và can thiệp thường xuyên là cần thiết. Trẻ có xu hướng chỉ nói về các chủ đề hẹp.

• Mức độ 3: Cần hỗ trợ rất đáng kể. Thiếu hụt nghiêm trọng trong giao tiếp xã hội, trẻ thể hiện phản ứng tối thiểu đối với các tương tác. Hành vi hạn chế và lặp lại rõ ràng, gây cản trở nặng nề đến chức năng trong mọi bối cảnh.

Việc hiểu rõ các mức độ rối loạn phổ tự kỷ giúp định hướng can thiệp. Phụ huynh cần được trang bị kiến thức về tâm lý học để hỗ trợ con trong việc điều chỉnh cảm xúc và hành vi. Bạn có thể tham khảo khóa học tâm lý học online để nắm vững các chiến lược và kỹ thuật hỗ trợ cảm xúc cho trẻ.

5. Lộ Trình Can Thiệp Rối Loạn Phát Triển Phổ Tự Kỷ Khoa Học

Can thiệp đối với rối loạn phát triển phổ tự kỷ là một lộ trình dài hơi, yêu cầu sự phối hợp đa chuyên khoa và tính cá nhân hóa cao.

• Đánh giá Toàn diện và Chẩn đoán: Sử dụng các công cụ chẩn đoán tiêu chuẩn (như ADOS-2, CARS) bởi các chuyên gia (bác sĩ nhi khoa phát triển, nhà tâm lý học). Chẩn đoán chính xác là nền tảng để biết cần làm gì tiếp theo.

• Can thiệp Hành vi Ứng dụng (ABA): Đây là phương pháp can thiệp dựa trên bằng chứng hàng đầu, tập trung vào việc dạy các kỹ năng mới (giao tiếp chức năng, xã hội, học tập) và giảm các hành vi không mong muốn.

• Trị liệu Hỗ trợ: Bao gồm Trị liệu Ngôn ngữ (cải thiện giao tiếp), Trị liệu Hoạt động (giải quyết các vấn đề về giác quan và kỹ năng vận động), và Trị liệu Kỹ năng Xã hội.

• Đào tạo Phụ huynh (Parent Coaching): Phụ huynh cần được đào tạo để áp dụng các chiến lược can thiệp một cách nhất quán tại nhà, mở rộng hiệu quả của liệu pháp ra ngoài phòng trị liệu.

Kiến thức chuyên môn là nền tảng vững chắc để đồng hành cùng trẻ. Để có được một cái nhìn chuyên nghiệp, toàn diện về phương pháp và kỹ thuật can thiệp bé rối loạn phổ tự kỷ, đừng bỏ lỡ khóa học giáo dục đặc biệt online của chúng tôi.

6. Kết luận

Rối loạn phát triển phổ tự kỷ là gì đã được giải đáp chi tiết. Đây là một hành trình dài cần sự kiên nhẫn, tình yêu thương và kiến thức khoa học. Việc nắm rõ các mức độ rối loạn phổ tự kỷ, và hành động can thiệp sớm chính là chìa khóa để giúp trẻ phát triển tiềm năng tối đa, bất kể bệnh rối loạn phổ tự kỷ do đâu.

Đừng để sự lo lắng trì hoãn hành động. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn chuyên sâu và xây dựng lộ trình can thiệp phù hợp nhất cho con bạn.

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO VÀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ CHỦ ĐỘNG OME VIỆT NAM

Hotline: 0966.000.643

Website: ome.edu.vn

Email: [email protected]

Địa chỉ: Số 116 Trần Vỹ, Phường Phú Diễn, Thành phố Hà Nội